Las Lipie
Lasek Lipie, mimo często używanej tej zdrobnionej nazwy, jest jednym z największych kompleksów leśnych w Tarnowie. Jego powierzchnia wynosi 21,81 ha (dla porównania las na G. Św. Marcina - 38,56 ha, las Soślina - 21,25 ha, rezerwat Debrza 9,5 ha). Uroczysko Lipie położone jest w północno-wschodniej części Tarnowa, przy ul. Błonie i ma kształt rozciągniętego z zachodu na wschód prostokąta o przybliżonych wymiarach 1000 m na 200 m. Las otacza malownicza mozaika zagajników i pól uprawnych. Coraz większa ilość okolicznych pól pozostawiana jest w ugorze i samorzutnie zarasta roślinnością zielną, wśród której dominuje nawłoć późna (olbrzymia). Kwitnąca pod koniec lata na żółto nawłoć tworzy trudne do przebycia łany o wysokości nawet ponad 2 m. Jest to roślina obca naszej florze (kenofit), sprowadzona z Ameryki Pn. do Europy, gdzie wykazuje właściwości inwazyjne i wypiera gatunki rodzime. Lipie jest przyczółkiem, z którego na nieuprawiane już od dłuższego czasu pola, powoli wkracza roślinność drzewiasta i w konsekwencji zmierza do zarośnięcia terenu lasem. Proces ten botanicy określają mianem sukcesji ekologicznej. Ciągnące się w kierunku północnym i wschodnim zagajniki stanowią tzw. korytarze ekologiczne łączące Lipie z sąsiednim kompleksem leśnym - strefą zieleni wysokiej wokół miejskiego składowiska odpadów komunalnych przy ul. Cmentarnej. Strefa ta jest sukcesywnie powiększana od lat 90. XX w., przez zalesianie kolejnych działek. Ze względu na bliskość terenów zurbanizowanych i stosunkowo małą powierzchnię Lipie nie jest zasiedlane przez duże zwierzęta, ale mozaikowy układ lasów, zagajników i pól jest idealnym siedliskiem bytowania drobniejszej zwierzyny: dzików, saren, zajęcy, czy niezliczonej ilości gatunków ptaków.
Z geograficznego punktu widzenia Lipie leży w południowej części Płaskowyżu Tarnowskiego należącego do makroregionu Kotlina Sandomierska. Płaskowyż ten jest lekko falistą równiną o wysokości 180–260 m npm. Odwadniające lasek potoki i rowy toczą swe wody w kierunku wschodnim do potoku Małochlebówka, która wpada do Wątoku. Pod względem geologicznym teren ten znajduje się na południowym skraju Zapadliska Przedkarpackiego, czyli rowu przedgórskiego powstałego na przedpolu nasuwających się od południa Karpat. Ten „rów” wypełniony jest znacznej miąższości morskimi osadami mioceńskimi – iłami krakowieckimi. Wierzchnie warstwy stanowią utwory polodowcowe - gliny, piaski i żwiry. Pełznący przez tysiąclecia lodowiec zawlókł w swym ciele z północnej Europy również większe okruchy skalne. To właśnie na polach między Lipiem a kościołem bł. K. Kózki (gdzie na budującym się kościele – obecnie największym w Tarnowie – 10 czerwca 1987r. modlił się Papież Jan Paweł II wraz z dwumilionowym tłumem pielgrzymów) znaleziono ogromne głazy narzutowe „Trojaczki”. Obecnie głazy są eksponowane przed pływalnią przy ul. Piłsudskiego w Tarnowie. Przy południowej ścianie lasu znajdował się uznany za pomnik przyrody, 2 metrowej długości granitowy głaz, który niestety nie zachował się. Na miedzach i polnych drogach znaleźć można mnóstwo drobniejszych głazów granitowych, wyoranych przez rolników z pól. Pozostałością lodowca są też piaszczyste wzniesienia i wały morenowe oraz zapadliska, w których po wyschnięciu jezior pozostały podmokłe łąki i torfowiska. Miąższość osadów czwartorzędowych w tym rejonie wynosi od kilku do kilkunastu metrów. Na takich osadach wykształciły się przeważnie gleby brunatne. Ich nazwa pochodzi od charakterystycznej brunatnej barwy nadanej ziarnom glebowym przez osadzające się na ich powierzchni nierozpuszczalne związki próchnicy z uwalnianym w procesie brunatnienia żelazem.
Takie podłoże dało podstawę do powstania żyznego siedliska leśnego, w którym dominujący udział w drzewostanie mają drzewa liściaste, bardziej wymagające pod względem żyzności i wilgotności gleby, niż większość drzew iglastych. W składzie gatunkowym przeważa dąb szypułkowy i brzoza, miejsca podmokłe porastają olchy i jesiony, a domieszkę stanowią osika, sosna i grab. Warstwa krzewów jest bogata – leszczyna, kruszyna, czeremcha, lecz nie osiąga dużego zwarcia z powodu cienistości lasu. Dość często spotykany jest bluszcz, pokrywający kobiercem glebę lub wspinający się po pniach drzew. Uwagę zwraca bardzo wyrównany wiek (~65 l.) i wymiary drzew (pierśnica 30-40 cm, wys. ok. 25 m). Wynika to z historii lasu, który podczas II wojny światowej został wycięty w pień, a następnie odnowiony. Z pierwotnego drzewostanu pozostał jedynie około 150-letni dąb rosnący w południowo-zachodnim narożu lasu, będący obecnie pomnikiem przyrody. Można się domyślać, że pozostawiono go w celu zastabilizowania granicy lub z powodu kiepskiej jakości drewna, gdyż drzewo to ma krótki pień przechodzący w wiele cieńszych i krzywych konarów. Wielowiekowy wpływ człowieka na szatę leśną spowodował nie tylko zmniejszenie powierzchni leśnej, ale też daleko idące zmiany w składzie gatunkowym. Udział drzew liściastych jest obecnie znacznie mniejszy, niż by to wynikało z możliwości produkcyjnych siedlisk naszego kraju. Drzewa liściaste zajmują w Polsce ok. 22% ogólnej powierzchni leśnej i występują przeważnie w formie domieszek, rzadziej w postaci litych drzewostanów. W składzie gatunkowym Lipia do pełnej zgodności z siedliskiem konieczny jest większy udział jesionu i buka.
Do 1945 r. Lipie było własnością książęcej rodziny Sanguszków, po czym na mocy dekretu PKWN zostało przejęte na własność Skarbu Państwa. Obecnie stanowi oddział nr 148 Leśnictwa Skrzyszów w Nadleśnictwie Gromnik. Zgodnie z przepisami ustawy o lasach Lipie uznane jest za las ochronny z uwagi na położenie w granicach administracyjnych miasta liczącego ponad 50 tys. mieszkańców. Użytkowanie lasów ochronnych prowadzone jest w sposób zapewniający zachowanie walorów pozagospodarczych, co jest osiągane m. in. przez podwyższenie wieku rębności.
Z uwagi na malowniczy, sielski krajobraz oraz bliskość dużych osiedli mieszkaniowych, lasek Lipie jest ulubionym miejscem rekreacyjnym Tarnowian. Wyłączona z ruchu samochodowego ulica Błonie wręcz zachęca do spaceru, przejażdżki rowerem czy na rolkach. Stąd roztacza się ładny widok na miasto, położoną na południowym horyzoncie Górę Św. Marcina, a przy dobrej pogodzie na oddalone o 100 km Tatry. Tędy poprowadzono czerwony szlak rowerowy do Woli Rzędzińskiej oraz turystyczny szlak pieszy, okrążający Tarnów. W Lipiu, zwanym przez kolarzy górskich „parkiem rowerowym”, odbywa się corocznie pierwszy wyścig z cyklu Puchar Tarnowa MTB. Natomiast dla amatorów narciarstwa biegowego organizowany jest tutaj zimą „Bieg Tarnowian”. Tak intensywne wykorzystanie lasu niesie ze sobą silne obciążenie dla środowiska, dlatego pamiętajmy żeby swoim zachowaniem nie przyczyniać się do niszczenia przyrody – nie śmiecić, nie zrywać roślin, nie hałasować.
