Park Strzelecki

Park jak żywy organizm zmieniał się i nadal podlega zmianom. Jego kompozycja ma charakter typowy dla wcześniejszych założeń parkowych z początku XIX w. Została ona nawiązana do naturalnego ukształtowania terenu. Grzbiet wzniesienia zajmuje niezmiennie owalny gazon z wodotryskiem. W kierunku ul. Słowackiego opada krótki, południowy stok, pierwotnie z przewagą trawników, obecnie dość gęsto zadrzewiony. Po długim, łagodnym stoku północnym spływały faliście ścieżki oplatające nieregularne dywany zieleni i w najniższej części okalające staw. Połacie trawników obsadzone były pojedynczymi skupinami drzew i wąskimi kurtynami krzewów. Z biegiem czasu drzewa i krzewy rozrastały się, a także pojawiały się samorzutnie siewki drzew, dodatkowo zwiększając zwarcie drzewostanu. Teraz nawet większe, niezadrzewione przestrzenie są silnie ocienione rozłożystymi koronami starych drzew, dzięki czemu panuje tam tajemniczy nastrój i chłodny, wilgotny mikroklimat. Park ulegał również wielu planowym modyfikacjom, przez co zatraciła się jego jasna dawniej kompozycja krajobrazowa. Jednak pomimo tylu zmian, pierwotny układ założenia jest czytelny do dziś.

Ciekawa jest historia stawu. Został on wykopany równocześnie z zakładaniem ogrodu w celu odprowadzenia nadmiaru wód z mocno podmokłej północnej części parku. Niewiele to jednak pomogło, bo teren ten wciąż był błotnisty, a „psująca” się woda w stawie stanowiła uciążliwość zapachową, co doprowadziło do zasypania stawu w 1913 r. Po odtworzeniu stawu jego brzegi umocniono betonem, alejki wyasfaltowano, wysepkę uświetniono mauzoleum. Jednak kłopoty nie skończyły się nawet w dzisiejszych czasach, gdyż często dochodzi do uciążliwych i trudnych do zwalczenia zakwitów glonów. Przed I wojną światową istniały plany utworzenia w stawie kąpieliska, lecz ze względów higienicznych nie zostały zrealizowane. Funkcjonował natomiast w tym czasie drewniany pawilon Towarzystwa Łyżwiarskiego.

Istotą każdego ogrodu jest jego roślinność, a ta w Ogrodzie Strzeleckim z pewnością jest godna uwagi. W drzewostanie, oprócz znanych nam rodzimych gatunków, znajdziemy drzewa sprowadzone z różnych części świata, jak tulipanowiec amerykański, platan, choina kanadyjska czy rosnące obok wodotrysku daglezje i miłorzęby japońskie. Także bardzo wiele kasztanowców białych, które jak większość drzew tego gatunku w Polsce zostały zaatakowane przez szkodnika - szrotówka kasztanowcowiaczka. Jak możemy dzisiaj zobaczyć, dzięki podjętej „akcji ratunkowej” – grabieniu i paleniu liści z larwami owada oraz szczepieniom drzew, kasztanowce w Parku Strzeleckim zostały uratowane. Dominującym rodzajem wśród drzew jest klon. Występują tu wszystkie 3 gatunki rodzime – zwyczajny, jawor i polny (ciekawe, rosnące niemal poziomo drzewo przy stawie) oraz kilka obcych – srebrzysty, jesionolistny czy rzadko spotykany w Polsce klon kapadocki. Niektóre drzewa pochodzą jeszcze z pierwotnych nasadzeń, a więc mają ok. 150 lat, np. dęby w dolnej części alejki biegnącej wzdłuż ul. Piłsudskiego. Warstwa krzewów także prezentuje się imponująco, jak pięknie kwitnące magnolie czy okazałe, niemal drzewiaste okazy cisów. Nie sposób jednak wymienić tu wszystkich, gdyż wg inwentaryzacji z 1972 r. w Parku naliczono 51 taksonów drzew liściastych i 18 taksonów drzew i krzewów iglastych. Runo jest bardzo ubogie ze względu na silne ocienienie koronami drzew, za to uwagę przyciągają wielobarwne klomby, na których tradycyjnie od zarania ogrodu wysadza się setki kwiatów.

O atrakcyjności Parku Strzeleckiego stanowi również jego architektura. Najokazalszym obiektem jest neogotycki pałacyk Towarzystwa Strzeleckiego z 1866 r., który po II wojnie światowej był siedzibą Komendy Hufca ZHP, a od 2004 r. znajduje się w posiadaniu Bractwa Kurkowego w Tarnowie. Stojący obok pałacu budynek w stylu secesji wiedeńskiej to dom ogrodnika miejskiego, którego budowę ukończono w 1907 r. (obecnie mieści się w nim pizzeria). W związku z budową w Tarnowie wodociągu miejskiego pojawił się projekt wykonania w Parku wodotrysku, który to projekt zrealizowano w 1912 r. Fontanna ta ma formę zagłębionej niecki, w której na postumentach siedzą cztery lwy, trzymające na głowach wielki talerz z postacią greckiej bogini Hebe, uosabiającej młodość. Przy alejce okalającej gazon stoi metalowy kurant wodny w formie zdobionej kolumny z misą na wodę. Najbardziej znanym obiektem Parku, a zarazem jedną z wizytówek Tarnowa, jest mauzoleum generała Józefa Bema. Znajdujące się na wysepce pośrodku stawu mauzoleum ma postać sarkofagu umieszczonego na sześciu wysokich kolumnach. Budowa mauzoleum pociągnęła za sobą istotną zmianę w wyglądzie Parku. Przecięcie prostej alei od gazonu na szczycie wzniesienia do stawu wymusiło znaczącą korektę układu ścieżek i skupin roślinności. Na wzmiankę zasługuje także ogrodzenie Parku. Pierwotnie był to żywopłot, od 1902 r. drewniany parkan z dębowych sztachet, a obecne betonowo-metalowe ogrodzenie wraz z bramą wejściową od strony ul. Piłsudskiego wybudowano w 1927 r. Warto również wspomnieć, iż stałym mieszkańcem parku, a ściślej mówiąc stawu wokół mauzoleum jest łabędź, który swoją atrakcyjnością przyciąga zarówno starszych, jak i najmłodszych.

Park Strzelecki był pierwszym w Tarnowie tak dużym, publicznym terenem rekreacyjnym, stąd ogromne powodzenie, jakim cieszył się od początku swego istnienia. Urządzano w nim większość festynów i koncertów, których centralnym punktem była nieistniejąca już drewniana altana obok wodotrysku. Po II wojnie światowej przeniesiono organizację zabaw w inne miejsca miasta, przez co charakter Parku zmienił się na spokojniejszy, spacerowo-kontemplacyjny, aczkolwiek niektóre masowe imprezy nadal urządzane są tutaj, jak np. „Bieg Sokołów” z okazji Święta Niepodległości 11 listopada. Zgoła inny charakter ma gwarny zazwyczaj ogródek jordanowski, wyposażany w coraz nowocześniejsze i bezpieczne urządzenia zabawowe. Nieco powyżej ogródka rosną dęby, klony oraz lipa posadzone w ostatnich latach dla upamiętnienia odbywających się w mieście wydarzeń związanych z ochroną przyrody („Dzień Ochrony Środowiska”, „Drzewko za butelkę”). W tej scenerii wręczane są corocznie statuetki „ Tarnowskiego Ekologa” – nagrody Prezydenta Miasta Tarnowa honorujące osoby najbardziej zaangażowane w działania na rzecz ochrony przyrody. Natomiast jeszcze wyżej znajduje się długi i łagodny stok, wykorzystywany przez najmłodszych do saneczkowania. O pomologicznej przeszłości stoku świadczą rosnące tu drzewa owocowe starych, wysokopiennych odmian. Wierzchołek tego wzniesienia stanowi zakończenie obwałowanej, ponad stumetrowej długości strzelnicy, której początek znajduje się pod pałacem Bractwa Kurkowego.

Jak ważnym obiektem dla Tarnowian jest ten miejski ogród, świadczą akty prawne obejmujące go różnymi formami ochrony: wpis do rejestru zabytków A-81 z dnia 13.12.1975r. , rozporządzenie nr 7/93 Wojewody Tarnowskiego z dnia  23.07.1993r. uznające Park za pomnik przyrody, uchwała Rady Miejskiej w Tarnowie z 2003 r. w sprawie uznania za park gminny. Park Strzelecki przetrwał w mało zmienionej formie ciężkie czasy i zawieruchy dwóch wojen. Pozostaje mieć nadzieję, że oprze się naporowi innych żywiołów (budownictwo, motoryzacja) i będzie służyć swą zielenią następnym pokoleniom.

Park Strzelecki to jeden z najpopularniejszych terenów zielonych w Tarnowie. Funkcję spacerowego ogrodu miejskiego pełni od momentu powstania w 1866 r. Nazwę swą zawdzięcza strzelnicy, której zarys widoczny jest do dziś. Najbardziej okazałym obiektem jest neogotycki pałacyk Towarzystwa Strzeleckiego z 1866r., który obecnie jest we władaniu Bractwa Kurkowego w Tarnowie. Na uwagę zasługuje również fontanna przedstawiająca boginię młodości-Hebe podtrzymywaną  przez cztery lwy. Najbardziej znanym obiektem Parku, a zarazem jedną z wizytówek Tarnowa, jest mauzoleum generała Józefa Bema. Znajdujące się na wysepce pośrodku stawu mauzoleum ma postać sarkofagu umieszczonego na sześciu wysokich kolumnach. Park Strzelecki był pierwszym w Tarnowie tak dużym, publicznym terenem rekreacyjnym, stąd ogromne powodzenie, jakim cieszył się od początku swego istnienia. Obecnie urządzany jest w nim „Bieg Sokołów” z okazji Święta Niepodległości 11 listopada, a w scenerii ogródka jordanowskiego, wyposażonego w nowoczesne i bezpieczne urządzenia zabawowe, prowadzone są imprezy związane z ochroną przyrody. W drzewostanie, oprócz znanych nam rodzimych gatunków, znajdziemy drzewa sprowadzone z różnych części świata, jak tulipanowiec amerykański, platan, choina kanadyjska czy rosnące obok wodotrysku daglezje i miłorzęby japońskie. Wg inwentaryzacji z 1972 r. w Parku naliczono 51 taksonów drzew liściastych i 18 taksonów drzew i krzewów iglastych. Park jest ważnym dla Tarnowian obiektem. Przetrwał on w mało zmienionej formie ciężkie czasy i zawieruchy dwóch wojen. Pozostaje mieć nadzieję, że będzie służyć swą zielenią następnym pokoleniom.